چرا؟ چرا؟

تا همین چند سال پیش صحبت کردن از احیاء جانوری که نسلش منقرض شده مثل گفتن یک داستان علمی-تخیلی بود. ولی امروز دیگر اینگونه نیست. پیشرفتهایی که در ساختن کلون به دست آمده و قابلیت کار کردن با دی ان ای موجودات باستانی دانشمندان را به این نتیجه رسانده که در آستانه ی رسیدن به چنین توانایی ای هستند.

به گزارش گاردین، جورج چرچ، دانشمند ژنتیک از دانشگاه هاروارد، به تازگی اعلام کرده که دانشمندان در حال پیش بردن تحقیقی هستند که می تواند منجر به تولید یک رویان ترکیبی فیل و ماموت شود. با این حال ممکن است که ماموت پشمالوی احیا شده، چندان هم پشمالو نباشد. در واقع نمی توان پیش بینی کرد که حاصل این شبیه سازی چه شکل و شمایلی خواهد داشت. پروژه ی چرچ برای احیای ماموت نمی تواند حیوان منقرض شده را دقیقا به همان شکلی که بوده تولید کند. حاصل این پروژه یک فیل خواهد بود که دارای برخی از ویژگی های ماموت است.

این ترکیب ژنتیکی، حاوی برخی از ویژگی های ماموت است که با مهندسی ژنتیک در یک فیل آسیایی، که نزدیکترین پسرعموی زنده ی ماموتهاست، پیاده می شود. چرچ ادعا می کند راهی پیدا کرده که خواص ژنتیکی مربوط به موهای ماموت را هم در این کار در نظر می گیرد. اما هیچ تضمینی وجود ندارد که نتیجه مطابق انتظار باشد. آیا صرف میلیونها دلار و سالها تلاش برای رسید به یک فیل-ماموت نه چندان پشمالو عاقلانه است؟

اینکه دانشمندان می توانند چنین دستکاری ژنتیکی را صورت دهند به این معنا نیست که مجاز به انجام این کار هستند. نگرانی از بابت ایجاد یک پارک ژوراسیک نیست. چرا که دایناسورها شصت میلیون سال پیش می زیستند، در حالی که قدیمی ترین گونه ی جانوری که دی ان ای قابل استفاده از خود به جا گذاشته، ماموتهای پشمالوی ۴۳۰۰۰ ساله هستند. نگرانی اصلی از بابت این است صرف هزینه برای احیای جانوران منقرض شده ی باستانی، منجر به تمام شدن بودجه ای شود که باید برای حفظ جانوران در معرض انقراض کنونی استفاده گردد. همین حالا هم فشار کسری بودجه به حدی است که فقط می توان به نجات تعداد محدودی از گونه های در خطر انقراض امید بست. آیا باید ماموتها را احیا کرد در حالی که می بینیم حتی فیل ها هم در خطر انقراض هستند؟ البته که نه.

در سال گذشته بر اساس آمار رسمی ۲۴ هزار گونه ی در خطر انقراض وجود داشته است. همه ای این گونه ها به زیبایی پاندا یا به ابهت ببر بنگال نیستند اما وجودشان نقش اساسی در تعادل زیست بوم دارد.

اما چرچ استدلال می کند که از گونه های کلیدی نباید چشم پوشی کرد: ” ماموتها می توانند به سه طریق به سردتر شدن هوا کمک کنند: الف) با خوردن علف مرده ی روی سطح زمین که باعث می شود نور خورشد به علف بهاری برسد. ریشه های عمیق این علف از فرسایش خاک جلوگیری می کند. ب) افزایش انعکاس نور خورشید با ساقط کردن درختانی که نور خورشید را جذب می کنند. ج) با مشت زدن و ایجاد حفره در برف و ایجاد راهی برای نفوذ هوای سرد به درون خاک. شکارچیان غیر قانونی هم قطعا به فیل آفریقایی بیش از ماموت قطبی علاقه نشان خواهند داد.”

همچنین چرچ استدلال می کند که احیای مجدد ماموت کار بیهوده ای نیست و نباید بودجه ای را که برای آن صرف می شود هدر رفته تصور کرد: “فرآیند احیای مجدد با بازیابی تنوع ژنتیکی از دست رفته به حیوانات زنده هم کمک می کند. ژنهای قدیمی می توانند به گونه های در معرض انقراض کمک کنند که نسبت به مواد شیمیایی، گرما، عفونت و خشکسالی مقاوم تر شوند. همانطور که یک واکسن جدید می تواند منابع مالی مصروف در درمان بیماری ها را آزاد کند، احیای مجدد هم می تواند ابزارهای جدیدی را در اختیار علاقمندان به حفظ گونه های در خطر انقراض قرار دهد.

آدام ولز حتی می گوید که فرآیند احیای مجدد می تواند یک فرآیند پولساز باشد که بودجه ی خودش را تأمین می کند: “تلاشهایی که برای احیای مجدد صورت می گیرد می تواند سرمایه دارانی را جلب کند که هیچگاه به فکر سرمایه گذاری در حفظ گونه های در خطر انقراض نبوده اند اما به ایده ی هیجان آور بازگرداندن حیوانات منقرض شده و فناوری های مربوط به آن که می توانند بسیار سودآور باشند، علاقمندند.”

مشتاقان این کار استدلال می کنند که اخلاقی ترین کار این است که اگر توانش را داریم، موجوداتی را که خودمان منقرض کرده ایم به حیات برگردانیم.  استوارت برند می گوید: “حقیقت این است که انسانها در ده هزار سال گذشته شکاف عظیمی را در طبیعت ایجاد کرده اند. اکنون ما توانایی آن را داریم و شاید مسؤولیت اخلاقی ما هم ایجاب کند که بخشی از این خسارت را جبران کنیم.”

استدلالات طرفداران احیای مجدد ماموت وسوسه کننده است. چه کسی دوست ندارد در میان گله ای از ماموتهای پشمالو قدم بزند؟